History of psychiatry and mental health care

Review of: Gahlen, G., Hess V, Scarfone, M., & Voelker H. (Eds.) (2024). Doing psychiatry in postwar Europe: Practices, routines and experience. Manchester: Manchester University Press.

/ Oosterhuis, Harry. In: Social History of Medicine, Vol. 20, No. 20, 2024, p. 1-3.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2024 Review of Gahlen Hess Scarfone Voelker Doing psychiatry in postwar Europe SHM

Review of: Osterloh, J., Schulte, J.E., & Steinbacher, S. (Eds.) (2022). “Euthanasie”-Verbrechen im besetzten Europa: Zur Dimension des nationalsozialistischen Massenmords. Göttingen: Wallstein.

/ Oosterhuis, Harry. In: Francia-Recensio, No. 3, 2024. [Online publication]
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis_2024_Review_Osterloh_et_al_Euthanasie-Verbrechen_im_besetzten_Europa_Francia_recensio

Between Emotional Involvement and Professional Detachment: The Challenges of Nursing in Dutch Mental Institutions (1880-1980).

/ Oosterhuis, Harry; Aan de Stegge, Cecile. In: Social History of Medicine, Vol. 34, No. 4, 2021, p. 1277-1296.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

This article is about the tension and changing balance between emotional involvement and professional detachment in the practice of nursing in Dutch mental institutions between the 1880s and 1990s. We address this issue in relation to institutional and material conditions, power differences between doctors, nurses and patients, different treatments, and the social marginalization of hospitalized patients. On the basis of various sources (nursing textbooks, chronicles of skills learning by students, personal accounts, questionnaires and interviews), we describe how nurses were supposed to interact with patients and how they dealt with three sensitive issues: the need to use coercion in response to agitated patients, the sexual behavior of patients and the risk of suicide in psychiatric institutions. We argue that nursing mental patients required a great deal of emotional work and that there was a shift from strict rules of behavior imposed from above to more flexible self-regulation, guided by self-reflection.

Oosterhuis & Aan de Stegge 2021 Between emotional involvement and professional detachment SHoM

Review of: Ashley, Susan A. (2017). “Misfits” in Fin-de-Siècle France and Italy: Anatomies of Difference. New York: Bloomsbury Academic.

/ Oosterhuis, Harry. In: American Historical Review, Vol. 123, No. 5, 2018, p. 1745-1746.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2018 Review Ashley Misfits American Historical Review

Psychiatric nursing in the Netherlands and Great Britain: Class, status and gender in the making of a profession.

/ Aan de Stegge, G.J.C. (Cecile); Oosterhuis, Harry. In: Social History, Vol. 43, No. 4, 2018, p. 455-483.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

In most Western countries psychiatric nursing, from the late nineteenth century onwards, developed as a specialization under medical supervision and within one general training scheme for all nurses. In the Netherlands as well as in the United Kingdom (UK), this occupation, initiated by psychiatrists, more or less distanced itself from somatic nursing. A comparison of the twentieth-century development of psychiatric nursing in these two countries shows similarities in its basic conditions and some of the problems it faced, but also some remarkable differences, which are largely of a social nature. We argue that Dutch mental health nurses, in cooperation with asylum doctors rather than in opposition to them, succeeded in establishing a stronger professional identity than their British colleagues: earlier in time and to a greater extent they had opportunities to voice their views on their work and to define the social and didactic nature of their vocation. Our explanation of these national contrasts focuses on gender, class and social status, which had dissimilar effects in the two countries because of some fundamental differences in the hierarchies and religious affiliations of institutional psychiatry as well as in the more general class structure of the Netherlands and the UK.

Aan de Stegge & Oosterhuis 2018 Psychiatric nursing in the Netherlands and Great Britain class status and gender in the making of a profession Social History

Review of: Halliwell, Martin (2017). Voices of Mental Health: Medicine, Politics, and American Culture, 1970-2000. New Brunswick, Camden, Newark and London: Rutgers University Press.

/ Oosterhuis, Harry. In: History of Psychiatry, Vol. 29, No. 2, 2018, p. 249-250.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2018 Review Halliwell Voices Mental Health History of Psychiatry

Special issue: Historical perspectives on forensic psychiatry.

/ Oosterhuis, Harry; Loughnan, Arlie. In: International Journal of Law and Psychiatry, Vol. 37, No. 1, 2014.
Research output: Contribution to journal › Special issue › Academic › peer-review

Introduction. Madness and crime: Historical perspectives on forensic psychiatry.

/ Oosterhuis, Harry.; Loughnan, Arlie. In: International Journal of Law and Psychiatry, Vol. 37, No. 1, 2014, p. 1-16.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

The twentieth-century development of forensic psychiatry and criminology, occupying the border-area of the medical and psychological sciences on the one hand and the administration of justice and penal regimes on the other, has received little systematic attention by scholars. The bulk of historical studies on forensic psychiatry and criminology concerns the nineteenth and early twentieth centuries. Synthetic, comprehensive national studies of the twentieth-century development of forensic psychiatry as well as contextual and internationally comparative research, throwing light on the similarities, differences and contrasts between countries, are thin on the ground. The collection of articles in this special issue of the International Journal of Law and Psychiatry represents one of the first attempts in the historical study of forensic psychiatry to set the national developments in a number of major Western countries side by side, enabling comparison across jurisdictions, and demonstrating the relevance of key themes that transcend national boundaries. Its overall aim is to understand the history of forensic psychiatry, as discourse as well as practice, in its institutional, wider socio-political and international settings. The collection, comprising twelve articles, offers broad overviews of developments in ten European and North-American countries – the United Kingdom, France, Germany, Italy, Russia, The Netherlands, Norway, Sweden, Switzerland, and Canada. Thus, the collection provides a valuable resource for scholars of different stripes, and offers something of a corrective to the overrepresentation of certain national traditions in the historical study of forensic psychiatry. In this Introduction we sketch the general historical background of forensic psychiatry and we discuss the main themes, points of interest and questions that have served as a guideline for the national overviews contained in this collection. Recurring topics include: forensic psychiatry’s relation to legal traditions and schools; the motives of psychiatrists to push their professional domain towards criminal law, the philosophies, scientific theories and treatments they used and the problems and dilemmas they encountered; the attitudes of lawyers vis-à-vis forensic psychiatry; the relation between legal and medical ideals, theories, discourses and practices, including in particular differing and changing meanings of criminal insanity and non-responsibility, and their implications; the place of forensic psychiatry in the broader field of medicine, psychiatry, mental health care, and social work, as well as the involvement of other professions in forensic work; forensic psychiatry’s target groups populating the border area between criminal law and psychiatry, and the way these groups were affected by forensic practices; the forensic institutional infrastructure, in particular the way in which psychiatry became established in the administration of justice; the periodization of, and the continuities or discontinuities in, the development of forensic psychiatry; the socio-political contexts in which forensic psychiatry evolved; and the way historians have interpreted its development, in particular professionalization theory and the Foucaultian view of the entanglement of law and psychiatry and its disciplinary role in modern society.

Oosterhuis_Loughnan_2014_Madness_and_Crime_Historical_perspectives_on_forensic_psychiatry_IJLP

Treatment as punishment: Forensic psychiatry in the Netherlands (1870-2005).

/ Oosterhuis, Harry. In: International Journal of Law and Psychiatry, Vol. 37, No. 1, 2014, p. 37-49.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

This article provides an overview of the development of forensic psychiatry in the Netherlands from the late nineteenth to the early twenty-first century. The first part addresses the ways forensic psychiatry established itself in the period 1870-1925 and focuses on its interrelatedness with forensic practice, psychiatry’s professionalization, the role of the government, the influence of the so-called New Direction in legal thinking and (Italian and French) anthropology of crime, and the debates among physicians as well as between psychiatrists and legal experts on the proper approach of mentally disturbed offenders. From the mid-1920s on the so-called ‘psychopaths laws’ anchored forensic psychiatry in the Dutch legal system. The second part zooms in on the enactment of these laws, which formalized special measures for mentally disturbed delinquents. These implied a combination of sentencing and forced admission to and treatment in a mental institution or some other form of psychiatric surveillance. The article deals with the meaning, reach and consequences of this legislation, its debate by psychiatrists and legal experts, the number of delinquents affected, the offenses for which they were sentenced and the (therapeutic) regime in forensic institutions. The goal of the Dutch legislation on psychopaths was ambiguous: if it was designed to protect society against assumed dangerous criminals, at the same time they were supposed to receive psychiatric treatment to enable their return to regular social life again. These legal and medical objectives were at odds with each other and as a result discussions about collective versus individual interests as well as about the usefulness and the effects of this legislation kept flaring up. To this day the history of this legislation is characterized by the intrinsic tension between punishment and security on the one hand and treatment and re-socialization on the other. Whether at some point one or the other prevailed was largely tied to the social climate with respect to law, order and authority.

Oosterhuis 2014 Treatment as Punishment IJLP

Cadaver Brains and Excesses in Baccho and Venere: Dementia Paralytica in Dutch Psychiatry (1870-1920).

/ Slijkhuis, Jessica; Oosterhuis, Harry. In: Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, Vol. 69, No. 3, 2014, p. 426-460.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

This article explores the approach of dementia paralytica by psychiatrists in the Netherlands between 1870 and 1920 against the background of international developments. The psychiatric interpretation of this mental and neurological disorder varied depending on the institutional and social context in which it was examined, treated, and discussed by physicians. Psychiatric diagnoses and understandings of this disease had in part a social-cultural basis and can be best explained against the backdrop of the establishment of psychiatry as a medical specialty and the specific efforts of Dutch psychiatrists to expand their professional domain. After addressing dementia paralytica as a disease and why it drew so much attention in the late nineteenth and early twentieth century, this essay discusses how psychiatrists understood dementia paralytica in asylum practice in terms of diagnosis, care, and treatment. Next we consider their pathological-anatomical study of the physical causes of the disease and the public debate on its prevalence and causes.

Slijkhuis & Oosterhuis 2014 Cadaver Brains and Excesses in Baccho and Venere Journal of the History of Medicine and Allied Sciences

‘Paralysed with fears and worries’: Neurasthenia as a gender specific disease of civilisation.

Oosterhuis, Harry.; Slijkhuis, Jessica. In: History of Psychiatry, Vol. 24, No. 1, 2013, p. 79-93.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Around 1900 neurasthenia received much attention in both the medical world and society at large. Based on professional publications by Dutch psychiatrists and neurologists and on patient records from the Rhijngeest sanatorium near Leiden in the Netherlands, this article addresses the meanings and interpretations of this nervous disorder as put forward by doctors and patients. We argue that their understanding of this disorder was determined not only by medical views, but also by social-cultural factors and prevailing gender norms.

Slijkhuis & Oosterhuis 2013 Paralysed with Fears and Worries History of Psychiatry

De Willem Arntsz Stichting als voorbeeld voor humane krankzinnigenzorg. Review of: Vijselaar, Joost & Bolt, Timo (2012). J.L.C. Schroeder van der Kolk en het Ontstaan van de Psychiatrie in Nederland. Amsterdam: Boom.

/ Oosterhuis, Harry. In: Oud Utrecht, Vol. 85, 2012, p. 100-101.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis_2012_Recensie_Vijselaar_Bolt_Schroeder_van_der_Kolk_Oud_Utrecht

‘Door Vrees en Tobberijen Bevangen’: Neurasthenie als Genderspecifieke Beschavingsziekte.

/ Oosterhuis, Harry.; Slijkhuis, Jessica. In: Tijdschrift voor Geschiedenis, Vol. 125, No. 1, 2012, p. 21-33.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Rond 1900 bestond er zowel in de medische wereld als in de maatschappij veel aandacht voor de zenuwkwaal neurasthenie. Op basis van publicaties van psychiaters en zenuwartsen en van patiëntendossiers van het Sanatorium Rhijngeest bij Leiden wordt ingegaan op de betekenissen die zowel medici als patiënten aan deze aandoening gaven. Deze betekenissen werden niet alleen bepaald door het medische perspectief, maar ook door sociaal-culturele factoren en de gangbare seksenormen.

Slijkhuis_Oosterhuis_2012_Vrees_Tobberijen_Neurasthenie_TvGS

Religie in de Nederlandse Psychiatrie en Geestelijke Gezondheidszorg.

/ Oosterhuis, Harry. Handboek Psychiatrie, Religie en Spiritualiteit. ed. / P.J. Verhagen; H.J.G.M. Van Megen. Zutphen: De Tijdstroom, 2012. p. 17-30.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Professional

Abstract

Dit artikel gaat over de verhouding tussen enerzijds psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg en anderzijds godsdienst in de negentiende en twintigste eeuw. Mede vanwege de verzuiling was de invloed van godsdienst op zowel de inhoud als de organisatie van de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg tot omstreeks 1970 groter dan in andere landen. Dit laat ik zien aan de hand van de morele behandeling in de negentiende-eeuwse krankzinnigenzorg, de ontwikkeling van de inrichtingspsychiatrie, de universitaire psychiatrie, de beweging voor geestelijke volksgezondheid en de ambulante geestelijke gezondheidszorg. Tevens zal ik uiteenzetten waarom godsdienst vanaf de jaren zestig terrein verloor en religie aan het eind van de twintigste eeuw weer meer aandacht kreeg in de geestelijke gezondheidszorg.

Oosterhuis 2012 Religie Nederlandse Psychiatrie GGZ Handboek

Verziekte Zenuwen en Zeden: De Opkomst van de Psychiatrie in Nederland.

/ Oosterhuis, Harry.; Slijkhuis, J. Rotterdam: Erasmus Publishing, 2012.
Research output: Book/Report › Book › Academic

Abstract

Het gegeven van de chronische identiteitscrisis van de psychiatrie vormt het uitgangspunt van deze studie over de opkomst en wording van deze medische specialisatie in Nederland tussen 1870 en 1920. Onze veronderstelling is dat de wortels van deze professionele identiteitsproblematiek in deze periode te vinden zijn en dat deze zichtbaar kunnen worden gemaakt door na te gaan hoe het nieuwe vak psychiatrie in die periode vorm kreeg, hoe het door de beoefenaren ervan werd gelegitimeerd, waar zij werkten, wat hun beroepsdomein omvatte, wat zij deden en met welke moeilijkheden zij zich geconfronteerd zagen. De onderzochte periode, waarin het fundament werd gelegd voor de moderne psychiatrie in Nederland, wordt gemarkeerd door de oprichting van de Nederlandsche Vereeniging voor Psychiatrie (NVP) in 1871 en het jaar 1920, toen enkele belangrijke ontwikkelingen in het vakgebied waren uitgekristalliseerd en de basis was gelegd voor de verdere ontplooiing ervan. In deze periode nam het psychiatrisch werkveld in omvang toe en veranderden de beroepsgroep en het vakgebied van gedaante. De institutionele krankzinnigenzorg is al eeuwen oud, maar pas in de negentiende eeuw groeide deze uit tot een bij uitstek geneeskundig domein en kwam het medische vak dat psychiatrie ging heten, tot ontwikkeling. In Nederland was de oprichting van de NVP in dit opzicht een mijlpaal: voor het eerst organiseerden geneeskundigen die in krankzinnigengestichten werkzaam waren, de gestichtsgeneesheren, zich – en wel onder de noemer psychiatrie. Deze vereniging vormde de aanzet tot de vorming van een nieuw medisch specialisme, vanaf 1896 verenigd met de neurologie. In de laatste twee decennia van de negentiende eeuw vonden ingrijpende veranderingen in de krankzinnigenzorg plaats en begon de expansie van het psychiatrisch-neurologisch werkterrein. Tot ver in de twintigste eeuw zou de zorg voor geesteszieken in krankzinnigengestichten dan wel psychiatrische inrichtingen of ziekenhuizen het omvangrijkste werkveld en het kerndomein van het nieuwe specialisme zijn, maar al aan het eind van de negentiende eeuw begonnen beoefenaars van de psychiatrie en de neurologie hun activiteiten ook op andere terreinen, buiten de muren van het gesticht, te ontplooien. De grenzen van het psychiatrisch beroepsdomein en de daarmee verbonden beroepscompetentie lagen niet vast en verschoven voortdurend. Dit impliceert dat wij het werkveld van de psychiatrie niet op voorhand kunnen definiëren en afbakenen; het gaat ons immers juist om de vorming van dat werkterrein en de veranderingen die het onderging. Ons aangrijpingspunt kan dan ook niet het psychiatrisch domein zijn. Om de ontwikkeling van het psychiatrisch werkveld in kaart te brengen volgen wij de beroepsbeoefenaars op hun diverse werkplekken, dat wil zeggen de geneeskundigen die vanaf 1871 verenigd waren in de NVP en vanaf 1896 in de Nederlandsche Vereeniging voor Psychiatrie en Neurologie (NVPN). Deze medici werden in de negentiende eeuw overigens nog maar sporadisch psychiater genoemd. Zoals gezegd waren zij aanvankelijk werkzaam in krankzinnigengestichten en werden zij als gestichtsgeneesheer of -arts aangeduid. Pas aan het eind van de negentiende eeuw begonnen medici die zich op de universiteiten profileerden als specialisten op het gebied van de psychiatrie de benaming psychiater te gebruiken. Daarnaast werd de term zenuwarts gangbaar als aanduiding voor geneeskundigen die zich in algemene ziekenhuizen, sanatoria, kuur- en herstellingsoorden alsook in poliklinieken en particuliere praktijken toelegden op de behandeling van zowel geestesstoornissen als zenuwkwalen, waaronder ook neurologische en psychosomatische aandoeningen. Zoals uit de veranderde naamgeving van de beroepsvereniging blijkt, bestond er een overlap tussen het werkveld van de psychiatrie en dat van de neurologie. De drie benamingen voor deze gespecialiseerde geneeskundigen, gestichtsgeneesheer of -arts, psychiater en zenuwarts, bestonden tot 1920 (en ook nog in de daarop volgende decennia) naast elkaar. Aangezien de veranderende terminologie de uitbreiding van het beroepsdomein tot op zekere hoogte weerspiegelt en ook om anachronismen te voorkomen, maken wij in ons betoog gebruik van de toenmalige benamingen van de beroepsbeoefenaars. De psychiatrische beroepsgroep zoals we die thans kennen, bestond in de door ons behandelde periode nog niet; de interne eenheid was minder hecht en de afgrenzing ten opzichte van de rest van de geneeskunde was minder scherp. Overigens bestond ook de vrij nieuwe term psychiatrie als aanduiding van het vak en het werkveld naast andere terminologie, zoals krankzinnigenzorg en zenuw- en zielsziekten. De hoofdvraag van deze studie richt zich op de wijze waarop gestichtsartsen, psychiaters en zenuwartsen zich profileerden als een aparte beroepsgroep, hun werkveld vormgaven en hun vak wetenschappelijk en maatschappelijk legitimeerden. Deze vraag zal worden beantwoord door middel van onderzoek naar de cognitieve inhoud van de psychiatrie, de institutionele, juridische en maatschappelijke kaders waarin de beroepsbeoefenaars actief waren, hun professionele strategieën en de patiënten die zij behandelden. De hoofdvraag valt uiteen in de volgende deelvragen: – Wat behelsde het vak psychiatrie, hoe werden de grenzen van zijn werkgebied afgebakend? – Hoe verhielden beroepsbeoefenaren zich tot andere groepen die zich (deels) op hetzelfde werkterrein bewogen? – Met welke problemen en stoornissen hielden deze geneeskundigen zich bezig en hoe definieerden en behandelden zij deze? – Welke patiënten behandelden zij en waar gebeurde dat? – Wat waren hun werkplekken en welke veranderingen traden hierin op? – Wat was de verhouding tussen enerzijds hun concrete werkzaamheden en anderzijds hun theoretische uitgangspunten, hun ambities en het imago dat zij van hun vak uitdroegen? – Wat waren de doelstellingen en activiteiten van de beroepsvereniging en welke invulling gaven gestichtsartsen, psychiaters en zenuwartsen aan de maatschappelijke functie van hun vak? – Met welke moeilijkheden zagen zij zich geconfronteerd in hun streven naar een vergroting van hun werkterrein en maatschappelijke invloed? – Wat was de verhouding tussen enerzijds de psychiatrische beroepsuitoefening en anderzijds de juridische definities van geestesstoornissen, de bestuurlijk-juridische regelgeving omtrent de behandeling daarvan en het meer algemene beeld van geestesziekte in de maatschappij? Op basis van deze vraagstelling staan in ons boek drie met elkaar verbonden thema’s centraal: de psychiatrische beroepsvorming, het uitdijende psychiatrische werkveld en de verhouding tussen professionele ambities en de psychiatrische praktijk waarin gestichtsartsen, psychiaters en zenuwartsen patiënten diagnostiseerden en trachtten te behandelen. Het psychiatrisch diagnose- en behandelrepertoire is niet los te zien van de reikwijdte van het domein van psychiatrie en dat kreeg op zijn beurt weer vorm door de invulling die de beroepsuitoefenaars gaven aan hun vak en de mate waarin zij hun professionele ambities wisten te realiseren. In tegenstelling tot de buurlanden is in Nederland nog nauwelijks systematisch en theoretisch onderbouwd onderzoek verricht naar het ontstaan van het psychiatrisch vak en beroep in de negentiende eeuw. Dit boek is bedoeld om deze lacune te vullen en het positioneert zich tussen soortgelijke onderzoeken naar de ontwikkeling van de psychiatrie in met name Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië.

Oosterhuis & Slijkhuis 2012 Verziekte Zenuwen en Zeden

‘Not very happy and mixed with a lot of Nervousness’: The Priest as Therapist in Catholic Mental Health Care

/ Oosterhuis, Harry. The Transmission of Health Practices (c. 1500 to 2000). ed. / M. Dinges; R. Jütte. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2011. p. 169-190.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

Between 1958 and 1965, a Catholic Pastoral Center in Amsterdam was specifically geared to providing mental care to homosexuals. The Center was part of a Catholic mental health organization and was staffed by several clergymen and psychiatrists. Its establishment directly followed from contacts that evolved earlier in the 1950s between the Amsterdam-based homosexual rights organization and several Catholic clergymen, psychiatrists, and psychologists who were open to new scientific insights around homosexuality. COC board members noted that increasingly they encountered Catholic homosexuals who were in moral conflict and felt a need for mental support. The director of the Amsterdam Catholic organization for mental health, psychiatrist C.J.B.J. Trimbos (1920-1988), listened to the homosexual movement’s criticism that the Church showed too little understanding for concerns related to homosexuality. With the knowledge of the Dutch episcopate and in collaboration with the nationwide Catholic organization for mental health, Trimbos took the initiative to establish the Pastoral Center, which on the basis of ‘psycho-hygienic insights’ was equipped to provide mental support to Catholic homosexuals. The Center was set up as an experiment and the experiences gained by the care providers had to serve as basis for advice to the Dutch bishops about ‘the pastoral approach of Catholic homophiles.’ The realization and the care-providing practice of the Pastoral Center – the subject of this article – are to be understood against the backdrop of specific changes in the thinking about homosexuality within the Dutch Catholic community since the 1930s. Despite the Church’s official rejection of homosexual behavior as unnatural and sinful, some influential Catholic physicians and clergymen expressed alternative biomedical and psychological viewpoints. A differentiation was made between sinful homosexual acts that should be condemned and possibly prevented and a homosexual disposition, which by itself could not be considered a sin and which had to be accepted as a deplorable, pathological fate. The possible biological and psychological causes of the homosexual disposition were debated extensively among Catholic physicians, psychiatrists, and clergymen. In the 1930s and 1940s some doctors, often supported by priests, experimented with psychotherapy, chemical therapies, and even castration, but others were more reserved about the possibilities of curing a homosexual disposition. In the 1950s psychological explanations of homosexuality as a flaw, a neurotic disturbance of normal development during childhood and puberty, gained ground among Catholic psychiatrists. Closely connected to the differentiation between disposition and behavior, two distinct categories were distinguished: so-called ‘true homosexuality,’ which was purportedly determined biologically or psychologically by an innate drive, and so-called ‘pseudo-homosexuality’, which was considered as contingent ‘perverse’ behavior of essentially ‘normal’ men and women. From the point of view of pastoral theology, these two forms of homosexuality were to be considered in different ways. As confessors and spiritual advisers, priests would have to take counsel with a physician before making their judgment on homosexual ‘sinners’. Only in the case of pseudo-homosexuality was such behavior to be treated as a mortal sin for which the offender was accountable. Although psychiatrists had introduced the concept of pseudo-homosexuality, it was mainly defined in moral terms. Moral judgment vis-à-vis ‘true’ homosexuals, however, should be geared towards a medical or psychiatric diagnosis. Clergymen and doctors were advised to cooperate closely: they should come to a common understanding and judgment of homosexuality. This served in fact as the Pastoral Center’s basic starting-point. It should be noted that its homosexual clients did not simply serve as passive objects of pastoral and psychiatric interference. In this paper I argue that new ways of dealing with homosexuality were not simply imposed on clients from above as the result of a clear-cut pastoral and medical strategy; rather, they came about by muddling through in a process of interactions between clergymen, psychiatrists, and Catholic homosexuals.

Oosterhuis_2011_Priest_as_Therapist_Transmission_Health_Practices

Geen dressuur maar opvoeding: August Stärcke en de actievere therapie.

/ Oosterhuis, Harry.; aan de Stegge, G.J.C. (Cecile). In: MGV, Vol. 65, No. 4, 2010, p. 271-284.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic

Abstract

Begin twintigste eeuw was er voor patiënten in het psychiatrisch ziekenhuis weinig te doen. Hierin kwam verandering door de actievere therapie, die de weg bereidde voor de huidige rehabilitatiebeweging. Een van de voortrekkers, psychiater August Stärcke, krijgt eindelijk erkenning. In de Nederlandse inrichtingspsychiatrie vervulde de zogenaamde ‘actievere therapie’, de Nederlandse variant van de Duitse ‘Aktivere Krankenbehandlung’, vanaf eind jaren twintig tot begin jaren zestig een belangrijke rol (Simon, 1929). Deze therapie droeg bij aan de humanisering van de psychiatrische inrichtingen. De methode hield in dat patiënten door middel van arbeid en andere gemeenschappelijke bezigheden onder toezicht van verplegenden verantwoordelijkheidszin en sociale vaardigheden aanleerden. Precies zoals heden ten dage in de presentie-, herstel- en rehabilitatiebeweging wel wordt bepleit, zouden niet hun gebreken, maar hun nog aanwezige ontwikkelingsmogelijkheden centraal moeten staan. Verplegenden kregen tot taak deze mogelijkheden te signaleren en verder uit te bouwen, daarbij steeds aansluitend bij de voor- en afkeuren van de betreffende patiënten. De therapie kreeg in Nederland dus een specifieke, vooral sociaalpedagogische invulling. In de geschiedschrijving van de Nederlandse inrichtingspsychiatrie geldt Willem Matthias van der Scheer (1882-1957) als de pleitbezorger en vormgever van de Nederlandse variant van de actievere therapie. Maar ook de psychiater en psychoanalyticus August Stärcke (1880-1954) heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de actievere therapie in Nederland. In dit artikel zetten wij uiteen wat zijn bijdrage inhield en waarom deze, naar ons idee onterecht, onderbelicht is gebleven.

Aan de Stegge & Oosterhuis 2010 Geen dressuur maar opvoeding MGV

Kadaverhersenen en excessen in Baccho en Venere: Dementia paralytica in de Nederlandse psychiatrie (1870-1920).

/ Oosterhuis, Harry.; Slijkhuis, Jessica. In: Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis, Vol. 7, No. 4, 2010, p. 27-49.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Dit artikel gaat over de psychiatrische bemoeienis met dementia paralytica tussen 1870 en 1920. De psychiatrische duiding van de stoornis varieerde al naar gelang de institutionele en maatschappelijke context waarin geneeskundigen deze onderzochten, behandelden en bediscussieerden. De betekenissen die psychiaters in hun diagnosen en verklaringen aan deze door syfilis veroorzaakte aandoening gaven, zijn deels sociaal-cultureel van aard en kunnen worden verklaard tegen de achtergrond van de psychiatrische beroepsvorming. Eerst zetten wij uiteen wat dementia paralytica inhield en waarom deze ziekte eind negentiende, begin twintigste eeuw zoveel medische aandacht trok. Vervolgens bespreken wij de uiteenlopende wijze waarop psychiaters dementia paralytica begrepen in (1) de gestichtspraktijk, waarin het ging om diagnose, verpleging en behandeling, (2) hun pathologisch-anatomische onderzoek naar de lichamelijke oorzaken en (3) de maatschappelijke discussie over de prevalentie en oorzaken van deze ziekte.

Slijkhuis & Oosterhuis 2010 Kadaverhersenen en Excessen in Baccho en Venere Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis

Repliek: Discussiedossier over Verward van Geest.

/ Oosterhuis, Harry.; Gijswijt-Hofstra, Marijke. In: Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Vol. 124, No. 2, 2009, p. 233-240.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

In onze repliek op drie recensies van ons boek Verward van Geest en ander ongerief: Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg in Nederland (1870-2005) gaan we in op vijf kritiekpunten: het vermeende ontbreken van een centrale vraagstelling en een alomvattend verklaringsmodel; het bezwaar dat het boek geen synthese is; de wijze waarop wij de verhouding tussen vraag en aanbod in de geestelijke gezondheidszorg aan de orde stellen; de verhouding tussen de betekenisgeving door deskundigen in de geestelijke gezondheidszorg en onze interpretatie daarvan in termen van cultuurpessimisme en maakbaarheidsoptimisme en de onduidelijkheid die er zou bestaan met betrekking tot het door ons signaleerde proces van psychologisering. Wij stellen dat wij in de inleiding wel degelijk een hoofdvraag formuleren en daar uitgebreid en systematisch in de slotbeschouwing op terug komen. Wij lichten ook toe wat wij onder een synthese verstaan en benadrukken dat onze benadering overwegend empirisch-historisch en niet theoretisch-sociologisch is. Wij menen dat wij wel degelijk afstand houden van het toenmalige actorperspectief en dat de kritiek op onze beschrijving van psychologisering gebaseerd is op een te beperkte invulling van dat begrip.
In our response to the reviews of our book we focus on five points of criticism: the presumed lack of a central question and an overall explanatory framework; the argument that the work is not a synthesis; the problem of the interplay between supply of and demand for mental health care; the relation between the perspective of mental health experts and our interpretation of it in terms of cultural pessimism as well as social design and the objection that our elaboration of the process of psychologization remains unclear. We emphasize that we do indeed present a definition of a central problem in the introduction and that we discuss it extensively and systematically in our conclusion. We also explain what in our view a historical synthesis should aim at and that our approach is empirical-historical rather than theoretical-sociological. We believe that we keep aloof from the actor’s perspective at that time and that the criticism of our description of psychologization is based on a limited understanding of that term.

Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2009 Repliek Discussiedossier Verward van Geest BMGN

Verward van geest en ander ongerief: Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg in Nederland (1870-2005) (3 banden, 5 delen).

/ Oosterhuis, Harry.; Gijswijt-Hofstra, Marijke. Houten: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde/Bohn Stafleu van Lochum, 2008. 1522 p.
Research output: Book/Report › Book › Academic

Abstract

Gedurende de twintigste eeuw heeft het relatief kleine en marginale psychiatrische zorggebied, waarvan mensen in de regel alleen gebruik maakten als de nood hoog was gestegen, zich zowel absoluut als relatief uitgebreid en is het uitgegroeid tot een omvangrijke geestelijke gezondheidszorg. Hoewel er soms ook probleemgebieden uit het psychiatrische werkveld verdwenen, was er in de twintigste eeuw in Nederland onmiskenbaar sprake van een tendens om steeds meer kwesties tot het terrein van de psychiatrie en de geestelijke gezondheidszorg te rekenen. Het psychiatrische werkveld was niet alleen in omvang toegenomen, maar ook van gedaante veranderd. In dit boek beschrijven wij de ontwikkeling van het psychiatrisch en deels ook neurologisch vakgebied vanaf het eind van de negentiende tot aan het begin van de eenentwintigste eeuw in samenhang met de veranderende probleemcultuur rond geestelijke verwarring. Onze aandacht richt zich vooral op de wijze waarop uiteenlopende geestelijke moeilijkheden betekenis kregen in de benoemingen en duidingen van zowel de direct betrokkenen – de lijders, hun naasten en hun behandelaars – als vanuit de bredere maatschappij. Met andere woorden: hoe signaleerden en articuleerden betrokkenen moeilijkheden als specifieke psychiatrische of geestelijke gezondheidsproblemen? Wanneer gingen deskundigen over tot behandeling in de context van enerzijds hun interactie met de hulpvragers en anderzijds de instellingen en maatschappelijke omgeving waarin die wisselwerking plaatsvond? Dit zijn de vragen die in deze studie centraal staan. Dit boek gaat dus niet zozeer over de geschiedenis van geestesziekten of psychische moeilijkheden op zichzelf – zo komen vragen omtrent hun al dan niet historische of culturele bepaaldheid alleen zijdelings aan de orde – maar over de wijze waarop mensen erop reageerden, ermee omgingen, hoe en in welke termen zij deze onderscheidden van normaliteit of gezondheid, benoemden en verklaarden. Het gaat ons om de aan verandering onderhevige betekenisgeving aan geestelijke verwarring. De vraag naar het wezen en de oorzaken ervan – biologisch, psychisch of sociaal – kunnen en willen wij niet beantwoorden; die discussie laten wij over aan psychiaters en andere deskundigen die zich bezighouden met diagnose en behandeling. Voor ons historici is relevant dat geestelijke moeilijkheden, wat hun aard en oorzaken ook mogen zijn, in de geschiedenis uiteenlopende maatschappelijke betekenissen en consequenties te zien geven, waaronder het al dan niet onderkend en benoemd worden als problemen die artsen of andere deskundigen kunnen behandelen. In die zin is het domein en de inhoud van de psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg in hoge mate sociaal en cultureel bepaald. Nog sterker dan in de somatische geneeskunde is het onderscheid tussen gezond en ziek daarin onderhevig aan van tijd en plaats afhankelijke criteria. De volgende vragen staan in deze studie centraal. Welke en hoeveel zorg- en hulpverleningsinstellingen en organisaties kwamen tot stand? Wie namen het initiatief daarbij, waar waren deze gevestigd en met welke (financiële) middelen werden ze gerealiseerd? Welke hulpverleners waren daarin werkzaam? Hoe situeerden zij zich op de markt oftewel op welke moeilijkheden was hun behandelingsaanbod gericht? Hoeveel patiënten ofwel cliënten werden er bewaakt, verzorgd, behandeld en begeleid? Hoe werd dit alles gefinancierd en wettelijk geregeld? Wie fourneerde de middelen en welke motieven hadden de financiers? Wat was het publieke imago van de verschillende voorzieningen en de daarin werkzame hulpverleners? Welke beroepsgroepen waren naast medici werkzaam in de psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg? Hoe waren zij opgeleid en georganiseerd? Wat was de verhouding tussen medici en andere beroepsgroepen? Wat waren hun motieven, denkbeelden en hun wetenschappelijke bagage? Hoe en in welke termen onderscheidden zij ziekte van gezondheid en respectievelijk abnormaal van normaal als het om geestelijke verwarring ging en in welke zin veranderden de betekenissen ervan? Welke benaderingen (medisch-biologisch, psychologisch, sociaal, moreel of combinaties daarvan) volgden zij in theorie en praktijk en hoe verhielden deze zich tot elkaar? Waaruit bestonden hun werkzaamheden (bewaking, zorg, observatie, diagnostiek, behandeling of begeleiding)? Waar mogelijk zal op basis van ouder en nieuw onderzoek ook de andere kant van de markt aandacht krijgen: de ervaringen, belevingen, uitingen en therapeutische trajecten van patiënten en cliënten. Wie maakten in de loop der tijd van de diverse soorten voorzieningen gebruik en waarom, gedurende hoe lang, en met welk resultaat? Op grond van welke criteria kwamen mensen in de psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg terecht en welke rol speelden sekse, leeftijd, sociale achtergrond (stand, klasse), hun leefomgeving, godsdienst en etniciteit daarbij? Welke positie namen zij in ten aanzien van de hulpverleners? In hoeverre beschikten zij over machtsmiddelen, wat waren hun rechten en hoe organiseerden zij zich? Hoe ontwikkelde de hulpvraag zich (mede) onder invloed van het veranderende psychiatrische en geestelijke gezondheidszorgdomein, zijn imago en de veranderende betekenissen van de te behandelen moeilijkheden? En in hoeverre was de ontwikkeling van het psychiatrisch domein (mede) een functie van de feitelijke of veronderstelde hulpvraag? Nogmaals, deze laatste vragen laten zich aan de hand van het beschikbare onderzoek slechts ten dele beantwoorden. Wat de maatschappelijke context betreft zullen diverse relevante economische, sociale, culturele en politieke factoren en ontwikkelingen aandacht krijgen: de economische conjunctuur, industrialisering, het ontstaan van een diensteneconomie, schaalvergroting, verstedelijking, sociale nivellering en democratisering, verzuiling en ontzuiling, godsdienst en secularisering, individualisering, collectieve en individuele emancipatie, veranderende omgangsvormen in het sociale verkeer, de toenemende betekenis van wetenschap, techniek en deskundigheid, de rol van de overheid en particuliere initiatieven, de verzorgingsstaat en de veranderende inhoud van burgerschap, in de zin van burgerrechten, maar ook van participatie in de civil society. Maatschappelijke reacties op geestelijke verwarring konden een breed spectrum bestrijken; in de moderne Westerse samenleving waren deze gerelateerd aan de bekende trits vrijheid, gelijkheid en broederschap. Tegenover vrijheid van denken en handelen stonden onvrijheid, vrijheidsberoving en dwang, tegenover gelijkheid qua rechten en plichten of billijkheid van behandeling stonden ongelijkheid en onbillijkheid, en tegenover broederschap oftewel respect, humaniteit en betrokkenheid die mensen jegens anderen opbrengen stonden onverschilligheid, miskenning, minachting en verwaarlozing. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg ondergingen niet alleen de invloed van de rest van de maatschappij, in de loop van de twintigste eeuw beïnvloedden zij op hun beurt de samenleving ook steeds sterker. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg hebben onmiskenbaar een stempel gedrukt op de twintigste-eeuwse samenleving en het mensbeeld: in toenemende mate werden afwijkende gedragingen en levensmoeilijkheden in termen van geestesstoornis of psychisch probleem benoemd. Psychiatrische en psychotherapeutische begrippen gingen bijvoorbeeld deel uitmaken van het alledaagse taalgebruik, de individuele beleving en de wijze waarop mensen met elkaar verkeerden. Gedragingen en gevoelens werden deels begrepen in het licht van interpretatiekaders die afkomstig zijn uit de psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg. Een bekend voorbeeld is de psychoanalyse. Begrippen als het onbewuste en verdringing drongen door in het dagelijkse taalgebruik. Naast en in plaats van de bestaande, sterk door het christendom bepaalde reflectie op het eigen handelen in termen van goed en kwaad won mede door de invloed van het psychoanalytische gedachtegoed de reflectie op het innerlijk in termen van persoonlijke eigenheid, ontwikkeling en gevoelens, driften en verlangens terrein. In meer algemene zin stond de psychotherapie model voor de wijze waarop mensen al dan niet in het openbaar over hun persoonlijke leven en gevoelens spreken en waarop zij op basis van gelijkheid en redelijkheid, zonder het (openlijk) gebruik van machtsmiddelen, met elkaar overleg voerden, zowel in de privé-sfeer als in het publieke domein. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg hebben tot op zekere hoogte bijgedragen tot een nieuwe publieke moraal, nadat die van het gegeven gezag en de godsdienst deels waren weggevallen. De Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg werden niet alleen beïnvloed vanuit de eigen maatschappij, maar ook door ontwikkelingen op dit terrein in het buitenland. Tot aan de Tweede Wereldoorlog diende vooral de psychiatrie in de Duitstalige landen als voorbeeld, met name op het gebied van de universitaire psychiatrie, de architectuur van psychiatrische inrichtingen, therapie en de sociale psychiatrie. Daarna namen Amerika, Engeland en tot op zekere hoogte ook Frankrijk en Italië deze rol over, in het bijzonder waar het de psychohygiëne, de ambulante hulpverlening, de therapeutische gemeenschap, de ‘antipsychiatrie’, de sociotherapie en de de-institutionalisering betrof. Waar mogelijk zullen de internationale invloeden die van belang waren voor de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg aandacht krijgen. Ten einde het al dan niet specifieke karakter van de ontwikkeling van de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg vanuit internationaal perspectief in kaart te brengen, trekken wij vergelijkingen met andere Westerse landen, met name Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en de Verenigde Staten. Wat waren de overeenkomsten en verschillen tussen de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg en die in andere landen? Vertonen de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg unieke kenmerken?

Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008 Band 1 Delen 1-3 Verward van Geest

Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008 Band 2 Delen 4 en 5 Verward van Geest

Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008 Band 3 Verward van Geest

Review of: Akkermans, Catelijne (2006). Aanspoelen aan de Achtergracht: Maatschappelijke ontwikkelingen, clientèlevorming en de psychiatrische patiënten van de Amsterdamse GG & GD (1933-1988). Amsterdam: Aksant. Webrecensie behorende bij BMGN 122 (2007), aflevering 4.

/ Oosterhuis, Harry. In: Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Vol. 122, No. 4, 2007.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2007 Recensie Akkermans Aanspoelen Achtergracht BMGN

Review of: Ree, Frank van. (2007). Een halve eeuw in de Nederlandse psychiatrie: Don Quichot of klokkenluider? 1956-2006. Amsterdam: Harcourt Book Publishers.

/ Oosterhuis, Harry. In: De Psycholoog, Vol. 42, 2007, p. 426-427.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2007 Recensie Van Ree Halve Eeuw Nederlandse Psychiatrie De Psycholoog

Review of: Waardt, Hans de (2005). Mending Minds: A Cultural History of Dutch Academic Psychiatry. Rotterdam: Erasmus Publishing.

/ Oosterhuis, Harry. In: Medical History, Vol. 50, No. 4, 2006, p. 536-537.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2006 Review De Waard Mending Minds Medical History

Psychiatric Cultures Compared: Psychiatry and Mental Health Care in the Twentieth Century: Comparisons and Approaches.

/ Gijswijt-Hofstra, Marijke. (Editor); Oosterhuis, Harry. (Editor); Vijselaar, Joost (Editor); Freeman, Hugh (Editor). Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005.
Research output: Book/Report › Book editing › Academic

Introduction: Comparing National Cultures of Psychiatry.

/ Gijswijt-Hofstra, Marijke; Oosterhuis, Harry. Psychiatric Cultures Compared: Psychiatry and Mental Health Care in the Twentieth Century. ed. / Marijke Gijswijt-Hofstra; Harry Oosterhuis; Joost Vijselaar; Hugh Freeman. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005. p. 9-32.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

This introduction to Psychiatric Cultures Compared: Psychiatry and Mental Health Care in the Twentieth Century: Comparisons and Approaches explains the motives for and aims of this volume. The first aim is to compare Dutch developments in psychiatry and mental health care in the twentieth century with those in some other Western countries. Which similarities and differences can be discovered? To what extent is the Dutch case exceptional? Both the Netherlands and the countries that have influenced it in this field – Germany, France, Britain, and the United States – are covered by national overviews. The second objective is to present some new approaches and promising research topics in the twentieth-century history of mental health care. For this reason, some other countries – Italy, Japan, and Sweden – have been selected. Studies on patterns of institutional admission and discharge and the practice of family care in the first two countries demand comparison with new Dutch research on the various ways mental patients were cared for. A fairly new topic of research concerns psychiatric nursing, and here Sweden is the counterpart of the Netherlands. The essays in this volume have been organised in three parts. The first includes the national overviews of developments in psychiatry and mental health care and a comparative overview of the outpatient sector and de-institutionalisation in the Netherlands, Britain, Germany, France, Italy, and the United States. As a point of reference, this section starts with three articles on the Netherlands, the first focussing on intramural psychiatry, the second on extramural mental health care, and the third on ‘anti-psychiatry’ in the 1960s and 1970s. These contributions are followed by chapters on the surrounding countries and the United States, of which the former West- and East Germany are covered most extensively. In the second part, some new and promising topics and approaches are presented: the care of patients in the context of the interaction between asylums and the family in the Netherlands, Italy and Japan; psychiatric nursing in Holland and Sweden; and psychotropic drugs, mainly in the Netherlands. Two reflective reviews, one historiographic by a specialist in medical history and the other contextual and comparative by two specialists in political and cultural history, form the third and final part of the volume. This collection of essays offers one of the first attempts in the history of psychiatry towards a more systematic comparison of national developments in a number of major Western countries during the twentieth century – a period that is only beginning to be the object of historical research. By making Dutch mental health care the point of reference and confronting it with developments abroad, the volume highlights contrasts and analogies which were partly unexpected. Like the professionals and policymakers mentioned above, historians of psychiatry, including the authors of this volume, show an increasing eagerness to learn about and from each other. Though practical purposes may not be their primary concern, the search for historical knowledge and understanding certainly is.

Gijswijt-Hofstra & Oosterhuis 2005 Introduction Psychiatric Cultures Compared

Insanity and Other Discomforts: A Century of Outpatient Psychiatry and Mental Health Care in the Netherlands 1900-2000.

/ Oosterhuis, Harry. Psychiatric Cultures Compared: Psychiatry and Mental Health Care in the Twentieth Century. ed. / Marijke Gijswijt-Hofstra; Harry Oosterhuis; Joost Vijselaar; Hugh Freeman. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005. p. 73-102.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

Throughout the nineteenth century, psychiatry in the Netherlands, as in other countries, primarily developed in relation to the care of the insane in asylums. Around 1900, however, it also gained ground in clinics tied to universities, in sanatoria and other facilities for mental and neurotic patients as well as alcohol addicts, and in private practice. After the First World War, psychiatrists began to treat more and more individuals who were not institutionalized. The 1920s and 1930s saw the emergence of the mental health movement and the establishment of Pre- and Aftercare Services for the mentally ill and the mentally retarded as well as counselling centers for problem children. In the Second World War the first public facility for psychotherapy was established, followed by Centers for Family and Marriage problems. In the nineteenth century psychiatry focused on the notion that the mentally ill could be cured by temporarily removing them from society, but in the twentieth century, the opposite view gradually won ground. It was now thought better to treat those with either serious disorders or minor psychic and behavioral problems in ways that enhanced their social functioning and allowed them to remain in their everyday environments as much as possible. In the last decades of the twentieth century, this approach gained prominence in Dutch mental health care. In this general overview, I will map all the various extramural organizations, facilities, and practices in the Netherlands in which psychiatrists and other professional groups have played a role during the twentieth century. My discussion is chronologically divided into four periods: (1) before the Second World War, when the first outpatient facilities and the first mental health organizations were established, with specific contradictions coming to the fore from the beginning; (2) the years of the German occupation and post-war reconstruction (1940-1965), when the fairly small-scale mental health care system rapidly expanded and professional expertise was increasingly emphasized; (3) the years between the mid-1960s and early 1980s, marked by a substantial increase in scale of the mental health system as a whole, a growing involvement and funding by the government, and a striving for greater uniformity in the fragmented outpatient care sector; and finally, (4) the 1980s and 1990s, a period in which the limitations of the sector’s unbridled growth became visible and the emphasis shifted from building an independent outpatient sector towards closer collaboration with institutional psychiatry. Moreover, my discussion is organized around four themes: (1) the formal and institutional development of outpatient mental health care, including its funding; (2) the professional groups that shaped it and its various groups of patients and clients; (3) the kinds of approaches and treatments adopted by the mental health facilities; and finally, (4) the larger socio-cultural context.

Oosterhuis 2005 Insanity and Other Discomforts Psychiatric Cultures Compared

Outpatient Psychiatry and Mental Health Care: International Perspectives.

/ Oosterhuis, Harry. Psychiatric Cultures Compared: Psychiatry and Mental Health Care in the Twentieth Century. ed. / Marijke Gijswijt-Hofstra; Harry Oosterhuis; Joost Vijselaar; Hugh Freeman. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2005. p. 248-274.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

This article is about the main similarities and differences between the twentieth-century history of extramural psychiatry and mental health care in the countries that are central in this volume: France, the Federal Republic of Germany, Italy, the Netherlands, the United Kingdom, and the United States. My comparative analysis not only switches back and forth between relevant general trends and specific national developments. It also has a double focus: the development of outpatient services and other facilities in society, also known as ‘community care’ in the Anglo-Saxon countries, and ‘de-institutionalisation’, the demise of the public system of mental institutions, or at least a considerable reduction of its size. First I outline the relevant developments in extramural mental health care during the first half of the twentieth century. Then I will explore the changing constellation of psychiatry and mental health care in the second half of the last century, which some scholars refer to as the third psychiatric revolution: the different ways and degrees in which de-institutionalisation was implemented in the various countries and the accompanying shift towards outpatient or community care. Moreover, special notice will be taken of the tensions between ideals and realities. At the very end I shall again briefly consider the main differences and similarities between the six countries.

Oosterhuis 2005 Outpatient Psychiatry and Mental Health Care Psychiatric Cultures Compared

Review of: Engstrom, Eric J. (2003). Clinical Psychiatry in Imperial Germany: A History of Psychiatric Practice. Ithaca and London: Cornell University Press.

/ Oosterhuis, Harry. In: Journal of the History of the Behavioral Sciences, Vol. 41, No. 1, 2005, p. 63-64.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis_2005_Outpatient_Psychiatry_and_Mental_Health_Care_Psychiatric_Cultures_Compared

Social Psychiatry and Psychotherapy in the Twentieth Century: Anglo-Dutch-German Perspectives.

/ Oosterhuis, Harry; Neve, Michael. In: Medical History, Vol. 48, No. 4, 2004, p. 407-543.
Research output: Contribution to journal › Special issue › Academic › peer-review

Neve_2004_commentary_on_the_history_of_social_psychiatry_and_psychotherapy_in_twentiethcentury_germany_holland_and_great_britain

Between Institutional Psychiatry and Mental Health Care: Social Psychiatry in the Netherlands, 1916-2000.

/ Oosterhuis, Harry. In: Medical History, Vol. 48, No. 4, 2004, p. 413-428.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

The term “social psychiatry” became current in the Netherlands from the late 1920s. Its meaning was imprecise. In a general way, the term referred to psychiatric approaches of mental illness that focused on its social origins and backgrounds. In this broad interpretation social psychiatry was connected to the psycho-hygienic goal of preventing mental disorders, but also to epidemiological research on the distribution of mental illness among the population at large. The treatment called “active therapy”, introduced in Dutch mental asylums in the 1920s and geared towards the social rehabilitation of the mentally ill (especially through work), was also linked with social psychiatry. In a more narrow sense social psychiatry indicated what before the 1960s was usually called “after-care” and “pre-care”: forms of medical and social assistance for patients who had been discharged from the mental asylum or who had not yet been institutionalized. This article focuses on the twentieth-century development of Dutch social psychiatry in this more narrow sense, without, however, losing sight of its wider context: on the one hand institutional psychiatry for the insane and on the other the mental hygiene movement and several outpatient mental health facilities, which targeted a variety of groups with psychosocial and behavioral problems. In fact, the vacillating position of pre- and after-care services was again and again determined by developments in these adjacent psychiatric and mental health care domains. This overview is chronologically divided into three periods: the period between and during the two world wars, when psychiatric pre- and aftercare came into being; the post-Second World War era until 1982, when the Social-Psychiatric Services expanded and professionalized; and the 1980s and 1990s, when they became integrated in community mental health centers.

Oosterhuis 2004 Between Institutional Psychiatry and Mental Health Care Medical History

Psychotherapy in the Netherland after the Second World War.

/ Oosterhuis, Harry.; Hutschemaekers, Giel. In: Medical History, Vol. 48, No. 4, 2004, p. 429-448.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Whereas the early history of psychotherapy in the Netherlands was very similar to that in surrounding countries – a limited number of psychoanalysts offering the treatment to a restricted, bourgeois and urban, circle of clients – its post-World War II development was rather exceptional. In the context of the rapid expansion of outpatient mental health care services, psychotherapy grew in importance and the psychiatrists and increasing number of clinical psychologists and social workers involved were able to organize themselves in a separate profession and in distinct institutes for psychotherapy. Psychotherapy was funded by health insurance arragements and accessible for a wide range of clients. Also, the multidisciplinary character of psychotherapy was typically Dutch.

Hutschemaekers & Oosterhuis 2004 Psychotherapy in the Netherlands after the Second World War Medical History

Review of: Withuis, Jolande (2002). Erkenning: Van oorlogstrauma naar klaagcultuur. Amsterdam: De Bezige Bij.

/ Oosterhuis, Harry. In: Tijdschrift voor Geschiedenis, Vol. 1, No. 2, 01.01.2004, p. 157-159.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2004 Recensie Withuis Erkenning TvG

Disordered Minds and Other Discomforts: Mental Health Care in Twentieth-Century Dutch Society.

/ Oosterhuis, Harry. Historia de la Psiquiatria en Europa: Temas y Tendencias. ed. / F. Fuenteneebro de Diego; R. Huertas Garcia-Alejo; C. Valiene-Ots. Madrid: Frenia, 2003. p. 707-715.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

This paper presents a collective research project in which several scholars at the universities of Amsterdam and Maastricht are involved. Its aim is to study the twentieth-century history of psychiatry and mental health care in the Netherlands from a social and cultural perspective and to situate it in an international context. Some particular features of the history of Dutch psychiatry in the twentieth century are highlighted: the expansion of its domain through the development a mental health care network outside of the psychiatric institutions and clinics; the increasing diversity of the professional groups involved; the widening of the domain of mental health care (apart from medical psychiatry and psychotherapy also (moral) education, pastoral care, and social work); the major role of religious incentives and sociopolitical values, such as ideals of democratic citizenship; the anti-psychiatric movement which ironically strengthened rather than weakened the expansion of mental health care in Dutch society; and the link between mental health care and the psychologization of the personal lives of and the social relations between the Dutch.

Oosterhuis_2002_Disordered_Minds_Other_Discomforts_European_Association_History_Psychiatry_Madrid

Extending the Boundaries of Psychiatry: The Professional Strategies of Richard von Krafft Ebing.

/ Oosterhuis, Harry. Psychiatrie im 19. Jahrhundert: Forschungen zur Geschichte von psychiatrischen Institutionen, Debatten und Praktiken im deutchen Sprachraum. ed. / E. Engstrom; V. Roelcke. Basel: Schwabe, 2003. p. 153-167 (Medizinische Forschung; No. 13).
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

Although revisionist historians of psychiatry have pictured nineteenth-century psychiatrists as powerful agents of social control, in fact their position within medicine, as well as in society at large, was precarious. During the first half of the nineteenth century doctors had won dominion over the most serious and dangerous forms of mental dysfunction, but their authority was basically confined to the walls of the lunatic asylum, which housed especially the chronically insane of the pauper classes. Moreover, even in the second half of the century, alienists, as they were often called at that time, had difficulties in convincing other scholars and the public that as physicians, they had an exclusive and scientific insight in the nature of insanity. For psychiatry to be accepted as a distinct branch of modern medical science, it was necessary to prove that mental disorders were organic diseases of the brain and the nervous system and that they could be cured. There was, however, hardly any anatomical or physiological evidence of the somatic basis of mental illness and as a therapeutic institution the asylum did not come up to expectations. Throughout the nineteenth century, psychiatry’s scientific program remained inadequate and its intellectual and professional weaknesses made it vulnerable. Psychiatrists operated in the margins of medicine as well as of society. Here I will deal with the career of the German-Austrian psychiatrist Richard von Krafft-Ebing (1840-1902) as an example to show in which ways late nineteenth-century psychiatrists tried to solve these professional difficulties and to promote the scientific as well as the social status of their specialty. To clarify Krafft-Ebing’s professional strategies, I will focus on the close connections between the divergent cognitive contents of his work, the changing institutional setting of his psychiatric practice, and the shift in the social background of his patients.

Oosterhuis 2003 Extending Boundaries Psychiatry Psychiatrie 19 Jahrhundert

Review of: Willemsen, Cees (2001). De belofte van het hiernumaals: Zeventig jaar ambulante geestelijke gezondheidszorg in het gewest Breda 1929-1999. Nijmegen: SUN.

/ Oosterhuis, Harry. In: Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Vol. 118, No. 1, 2003, p. 79-80.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis 2003 Recensie Willemsen Belofte Hiernamaals BMGN

Leeswijzer voor het psychiatrisch verleden.

/ Oosterhuis, Harry.; Gijswijt-Hofstra, Marijke. In: MGV, Vol. 56, No. 7-8, 2001, p. 627-643.
Research output: Contribution to journal › Article › Professional

Abstract

Het afgelopen decennium heeft een golf van publicaties over de geschiedenis van de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg opgeleverd. Ze bestaan uit enerzijds opdrachtonderzoek en gelegenheidspublicaties, anderzijds academische studies, waaronder dissertaties. De opdrachtboeken gaan vooral over psychiatrische inrichtingen, terwijl de academische studies zich overwegend richten op de extramurale geestelijke gezondheidszorg. Over de leesbaarheid, in de zin van toegankelijkheid, zegt deze indeling wel iets, maar niet alles. Opdrachtboeken zijn doorgaans toegankelijker geschreven dan academische studies, maar gelukkig bevat de laatste categorie ook boeken die een niet-specialistisch publiek aanspreken. Het is onze bedoeling om een aantal belangwekkende titels over Nederlands’ psychiatrisch verleden, met name over de twintigste eeuw, in vogelvlucht te signaleren en tevens en passant enige aandacht te besteden aan ontwikkelingen in het onderzoek. Voor een aanzienlijk uitvoeriger overzicht van de geschiedschrijving van de Nederlandse psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg verwijzen wij naar ons recent verschenen artikel ‘Psychiatrische geschiedenissen’.

Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2001 Leeswijzer Psychiatrisch Verleden MGv

Psychiatrische geschiedenissen.

/ Oosterhuis, Harry.; Gijswijt-Hofstra, Marijke. In: Bijdragen en Mededelingen Betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Vol. 116, No. 2, 2001, p. 162-197.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Tot halverwege de jaren zeventig was de geschiedschrijving van de psychiatrie in Nederland overwegend medische geschiedenis met een antiquarisch karakter. Historische studies van de psychiatrie bestonden hoofdzakelijk uit curiosa, jubileumboeken, biografische bijdragen en enkele bronnenpublicaties van de hand van enkele inspecteurs van de krankzinnigenzorg. De nadruk lag op de eigen dynamiek van de psychiatrie als betrekkelijk autonome vorm van wetenschappelijke kennisverwerving. De eigentijdse stand van zaken in de psychiatrie diende – meestal impliciet – als leidraad voor de beschrijving van het verleden. De geschiedenis van de psychiatrie werd nogal eens voorgesteld als een ontwikkeling waarin onwetendheid, bijgeloof, mishandeling en verwaarlozing plaats maakten voor toenemend wetenschappelijk inzicht en een rationele en humanitaire behandeling van patiënten. Deze sterk naar presentisme neigende geschiedschrijving door direct betrokkenen maakte vanaf de tweede helft van de jaren zeventig plaats voor nieuw onderzoek van vooral sociale wetenschappers die een meer gedistantieerde houding innamen ten aanzien van de psychiatrie en aansluiting zochten bij de sociale en mentaliteitsgeschiedenis. Buitenlandse voorbeelden en de kritiek vanuit de anti-psychiatrische beweging op de praktijk van de inrichtingspsychiatrie deden hun invloed gelden. De vanzelfsprekende vooronderstellingen van de psychiatrie en haar geëigende geschiedbeeld kwam ter discussie te staan. De aandacht richtte zich in het bijzonder op de etikettering van sociaal deviant gedrag als geestesziekte, de belangen en macht van de psychiatrische beroepsgroep en de bijdrage van de psychiatrie aan de disciplinering en normalisering van maatschappelijk ongewenste individuen en groepen. Hoewel Nederlandse onderzoekers indertijd ook meer oog kregen voor de maatschappelijke context van de psychiatrie, bleef de Nederlandse geschiedschrijving van de psychiatrie in de jaren tachtig overwegend empirisch en descriptief georiënteerd. Bovendien ging het voornamelijk om gedetailleerde deelonderzoeken; zowel theoretisch onderbouwde overzichtswerken als vergelijkende studies ontbraken nagenoeg. Het onderzoek ontbeerde ook continuïteit en institutionele inbedding. In deze situatie kwam verandering met het door NWO samen met het Huizinga Instituut en de daarin participerende Universiteiten van Amsterdam en Maastricht vanaf begin 1999 gefinancierde onderzoeksprogramma De gestoorde psyché: theorie en praktijk in Nederland in de twintigste eeuw, de tot nu toe meest omvangrijke onderneming op dit gebied. Aanleiding om opnieuw de recente geschiedschrijving van de psychiatrie en de geestelijke gezondheidszorg in Nederland onder de loep te nemen. In dit overzicht ligt de nadruk op publicaties uit het afgelopen decennium – op een vijftal ter recensie ontvangen monografieën, waaronder drie dissertaties, zal iets uitgebreider worden ingegaan – maar daarnaast wordt ook verwezen naar werken die eerder zijn verschenen, vooral voor zover zij belangrijk zijn om de huidige stand van zaken en de lacunes in het onderzoek te inventariseren. In het eerste deel van dit artikel behandelen wij de geschiedschrijving van de intramurale geestelijke gezondheidszorg. Hierin komen achtereenvolgens publicaties over de geschiedenis van psychiatrische instellingen, het beroep van psychiatrisch verpleegkundige en de zwakzinnigenzorg aan bod. Het tweede deel van dit artikel, over het domein van de psychiatrie, vervult een scharnierfunctie. Het is gewijd aan een tweetal thema’s die meer zijdelings ook in het eerste en derde deel van dit artikel aan bod komen, namelijk de geschiedschrijving van het psychiatrisch beroep, met inbegrip van de forensische en de universitaire psychiatrie, alsmede de invloed van godsdienst op psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg. Veel van deze onderdelen en aspecten van de psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg kwamen in de loop van de negentiende eeuw tot ontwikkeling, maar maakten in de twintigste eeuw grote veranderingen door. Kenmerkend voor de twintigste eeuw is de verbreiding van de psychiatrie buiten de gestichten en ziekenhuizen. In het derde deel, over de geschiedschrijving van de extramurale geestelijke gezondheidszorg, staan achtereenvolgens de ambulante sector, de psychoanalyse en psychotherapie, de vraag naar geestelijke gezondheidszorg en het voorkomen van bepaalde psychiatrische ziektebeelden centraal. Tenslotte zullen wij de lacunes in het onderzoek aanstippen en enkele suggesties doen voor toekomstig onderzoek.

Gijswijt-Hofstra & Oosterhuis 2001 Psychiatrische Geschiedenissen BMGN

De historicus als therapeut.

/ Oosterhuis, Harry. In: Psychologie en Maatschappij, Vol. 23, No. 3, 1999, p. 284-290.
Research output: Contribution to journal › Article › Academic › peer-review

Abstract

Aan de hand van drie historische overzichtswerken wordt betoogd dat het zicht op het psychiatrisch verleden vaak vertroebeld wordt door eigentijdse preoccupaties en controverses. Als psychiaters zelf de geschiedenis van hun vak beschrijven, is dit niet zo verwonderlijk, maar dat een professionele historicus een even tendentieuze geschiedenis van de psychiatrie aflevert wekt meer verbazing. De moeite die zij hebben om distantie te bewaren houdt waarschijnlijk verband met het feit dat de psychiatrie een verdeelde en omstreden discipline is die zowel bij de beroepsbeoefenaren als buitenstaanders aanleiding geeft tot uitgesproken opvattingen. De geschiedenis leert dat de psychiatrie een moeilijk te definiëren en af te bakenen wetenschapsgebied was. Haar object en de problemen waarop de psychiater zich richtte, lagen niet vast. Psychiatrische ziektebeelden veranderden telkens weer van naam, inhoud en betekenis. Wat de verklaring en behandeling van psychische stoornissen betreft was er nauwelijks sprake van een gemeenschappelijk paradigma en laat de psychiatrie zowel in het verleden als het heden een voortdurende richtingenstrijd zien. Een vaste cognitieve basis ontbrak en uiteenlopende modellen, theorieën en therapieën wisselden elkaar af of bestonden naast elkaar. Bovendien stond de wetenschappelijke legitimiteit van de psychiatrie voortdurend ter discussie en was zij uitermate vatbaar voor maatschappelijke invloeden. Mede hierdoor was (en is) de beroepsidentiteit van de psychiater problematisch en omstreden. Dit gegeven, dat de psychiatrie tot zo’n interessant object van historisch onderzoek maakt, wordt in de besproken boeken genegeerd. Wel wordt gesuggereerd dat de chronische identiteitscrisis waar de psychiatrie onder gebukt gaat, is op te lossen. Maar de historicus moet zijn taak niet verwarren met die van de therapeut.

Oosterhuis 1999 De historicus als therapeut Psychologie en Maatschappij

Review of: Link, Günter (1999). Eugenetische Zwangssterilisationen und Schwangerschaftsabbrüche im Nationalsozialismus. Frankfurt am Main etc.: Peter Lang Verlag.

/ Oosterhuis, Harry. In: Tijdschrift voor Geschiedenis, Vol. 112, No. 3, 1999, p. 492-494.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Oosterhuis_1999_Recensie_Link_Eugenetische_Zwangssterilisation_TvG

Review of: Mans, I. (1998). Zin der Zotheid. Vijf eeuwen cultuurgeschiedenis van zotten, onnozelen en zwakzinnigen. Amsterdam: Bert Bakker.

/ Oosterhuis, Harry. In: Comenius, Vol. 18, No. 4, 1998, p. 392-394.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

The Changing Professional Identity of the Dutch Psychiatrist, 1960 – 1997.

/ Wolters, Saskia; Oosterhuis, Harry. Cultures of Psychiatry and Mental Health Care in Postwar Britain and the Netherlands. ed. / M. Gijswijt-Hofstra; R. Porter. Amsterdam [etc.]: Rodopi, 1998. p. 203-220.
Research output: Chapter in Book/Report/Conference proceeding › Chapter › Academic

Abstract

From the second half of the nineteenth century on, the professional identity of psychiatrists in the Netherlands has been determined first and foremost by their status as physician. Because of their shared medical training, physicians and psychiatrists have always belonged to the same professional group. Today, however, Dutch psychiatrists tend to consider themselves no longer primarily or only as medical doctors. Last year the Dutch Association for Psychiatry issued a new professional profile in which the psychiatrist is described as a “bio-psycho-social generalist” in the area of mental health care. This new conception of professional identity – which is not undisputed – is the result of substantial changes in the field of mental health care since the 1960s, including the growing input of other professional groups (such as psychologists, social workers, psychiatric nurses), the increased involvement of patients, and the broadening of the psychiatric domain outside of the confines of the hospital or institution. Between the 1960s and the 1990s, psychiatry in the Netherlands suffered from an identity crisis. Major concerns about the relationship between neurology and psychiatry, the psychiatrist’s professional training, and, more generally, the scientific character of psychiatry were raised continually. In this article, we will try to determine how since 1960 the cognitive orientation and the professional interests of Dutch psychiatry began to change and what role was played by the relevant professional organizations and by developments in Dutch mental health care at large. We will focus our discussion on the professional organization of psychiatrists, the relationship between neurology and psychiatry, and the growing significance of ambulatory mental health care, psychotherapy in particular.

Wolters & Oosterhuis 1998 Changing professional identity Dutch psychiatrist Cultures of psychiatry mental health care

Review of: Belzen, J.A. van (Ed.) (1995). Zorg voor de ziel. Een selectie uit de verslagen van het Theologisch-Psychiatrisch Gezelschap, 1945-1953. Rotterdam: Erasmus Publishing.

/ Oosterhuis, Harry. In: Gewina. Tijdschrift voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Techniek, Vol. 19, No. 3, 1996, p. 178-179.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Review of: Davis, K. (1995). Reshaping the Female Body. The Dilemma of Cosmetic Surgery.

/ Oosterhuis, Harry. In: Comenius, Vol. 16, No. 3, 1996, p. 321-324.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic

Review of: Berkel, D.A.M. van (1990). Moederschap tussen zielzorg en psychohygiëne: Katholieke deskundigen over voortplanting en opvoeding 1945-1970. Assen: Van Gorcum.

/ Oosterhuis, Harry. In: Jeugd en Samenleving, Vol. 21, No. 11, 1991, p. 723-725.
Research output: Contribution to journal › Book/Film/Article review › Academic